Zamek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Wiśle

---

Położenie

Obiekt ten usytuowany jest w malowniczym sercu Beskidu Śląskiego, w Wiśle Czarne. W czasach współczesnych, tj. w XXI wieku, pod nazwą „Zameczek” kryje się kompleks składający się z kilku obiektów, w tym właściwego Zamku, Zamek Dolny oraz tzw. Gajówki. Te wspaniałe zabudowania ulokowane są na wysokości od 615 do 650 metrów nad poziomem morza, na północno-wschodnim stoku Zadniego Gronia, który opada w stronę Jeziora Czerniańskiego.

Zabudowania te wznoszą się w zakolu wąskiej drogi, prowadzącej z doliny Czarnej Wisełki na przełęcz Szarculę, tworząc w ten sposób wyjątkowy krajobraz. Teren, na którym się znajdują, jest wyznaczony przez bramki, które umiejscowione są zarówno poniżej, jak i powyżej samych zabudowań.

Pałacyk myśliwski Habsburgów

W roku 1906 arcyksiążę cieszyński, Fryderyk Habsburg, zainspirowany niezwykłym urokiem beskidzkich lasów, rozpoczął budowę pałacyku myśliwskiego na urokliwym zboczu Zadniego Gronia. Ten parterowy, drewniany budynek, zaprojektowany w stylu karpacko-tyrolskim przez arcyksiążęcego architekta Erna Alta, został zrealizowany przez renomowaną wówczas firmę Eugeniusza Fuldy z Cieszyna. Struktura obiektu miała nietypowy kształt litery „L” i składała się z dwóch skrzydeł, z których każde miało długość około 37 metrów. Wnętrze oferowało około 30 pokoi oraz dużą, wieloboczną jadalnię, która była ozdobiona góralskimi sprzętami, a także przestronny taras i werandę usytuowaną od frontu, wraz z pomieszczeniami gospodarczymi na tylnej stronie.

W okolicy zbudowane zostały również zabudowania gospodarcze, a do pałacyku doprowadzono drogę, która prowadziła z doliny Czarnej Wisełki i została później przedłużona aż na przełęcz Szarculę. Budowa obiektu została zakończona w 1907 roku.

Ten malowniczy pałacyk stał się miejscem, gdzie organizowano polowania w okolicznych, baraniogórskich lasach. Wiosną można było tu spotkać myśliwych z nadzieją na zaobserwowanie tokowisk głuszców, natomiast jesienią ich celem były rykowiska jeleni. Wśród gości arcyksięcia Fryderyka oraz jego żony Izabelli, księżnej von Croÿ-Dülmen, w 1915 roku znajdował się również cesarz niemiecki Wilhelm II, któremu towarzyszył generał Hindenburgiem, jak również Karol I, cesarz Austrii z generałem Hötzendorfem.

Po zakończeniu I wojny światowej oraz rozpadzie monarchii Habsburgów, w listopadzie 1918 roku, lokalni górale, w akcie zemsty na arcyksiążęcej służbie leśnej (przeważająco pochodzącej ze Styrii lub Tyrolu), dokonali rabunku pałacyku. Wkrótce po tym, cieszyńskie majątki arcyksięcia zostały znacjonalizowane. W nowo odrodzonej Polsce, pałacyk przeszedł na własność Ministerstwa Rolnictwa, które jednak nie miało wyraźnych planów dotyczących jego zagospodarowania.

W 1927 roku, Sejm województwa śląskiego, na wniosek ówczesnego wojewody Michała Grażyńskiego, postanowił przeprowadzić remont i przekształcić obiekt w rezydencję prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Był to dar, który miał symbolizować jedność Śląska z Polską, a jednocześnie stanowić miejsce wypoczynku dla prezydentów. Remont zakończył się 23 grudnia 1927 roku, jednakże w nocy z 23 na 24 grudnia, w tajemniczych okolicznościach, pałacyk spłonął doszczętnie. Pozostały jedynie drewniane zabudowania w pobliżu drogi oraz drewniana kaplica w stylu tyrolskim.

Rezydencja prezydentów RP

W wyniku tragicznego pożaru pałacyku Sejm Śląski podjął kluczową decyzję o stworzeniu nowego, reprezentacyjnego obiektu. Ten plan miał na celu zbudowanie rezydencji, która miałaby służyć jako wypoczynkowe miejsce dla prezydenta RP, będąc zarazem darem Śląska złożonym przez jego mieszkańców. Na finansowanie tego projektu przeznaczono 2 miliony złotych z budżetu województwa śląskiego. Dodatkowo zorganizowano zbiórki funduszy wśród lokalnej społeczności oraz przemysłowców.

Do zaprojektowania nowej rezydencji zaproszono znanego krakowskiego architekta prof. Adolfa Szyszko-Bohusza. W latach 1929–1931 stworzył on zespół modernistycznych budowli. Na miejscu dawnego pałacyku myśliwskiego powstał tzw. Zamek Dolny, który był przeznaczony dla prezydenckiej świty. Natomiast właściwa rezydencja, znana jako Zamek Górny, została zbudowana nieco wyżej na warstwicy łączącej Zadni Groń z Baranią Górą. Kształt budynku harmonizował z przebiegiem terenu, dając widok na ujście Białej i Czarnej Wisełki, gdzie dziś znajduje się Jezioro Czerniańskie.

Bryła Górnego Zamku, celowo nawiązująca do średniowiecznej architektury zamkowej, uznawana jest za klasyczny przykład konstruktywizmu oraz funkcjonalizmu z końca lat 20. XX wieku. Niemniej jednak, pierwotne rozwiązanie w postaci płaskich dachów okazało się nieodpowiednie, a ich zmiana na strome, pokryte miedzią dachy miała miejsce dopiero w 1938 roku. Prof. Andrzej Pronaszko oraz Włodzimierz Padlewski zostali zaproszeni do wykonania projektu wnętrz.

Na mocy porozumienia z dnia 21 stycznia 1931 roku, Sejm Śląski uroczyście przekazał rezydencję w ręce prezydenta RP, którym był wówczas Ignacy Mościcki. Do wybuchu II wojny światowej Zamek Górny służył jako miejsce relaksu dla głowy państwa.

W czasie okupacji, w latach 1939-1945, Zamek został przydzielony niemieckiemu SS. Znajdowały się tam przedstawiciele hitlerowskich Niemiec, jednak brak jest wystarczających dowodów, które mogłyby potwierdzić te wydarzenia. Po wojnie budynek, mimo uszczerbków w wyposażeniu, został szybko odrestaurowany i powrócił do użytku prezydenta. W 1948 roku gościł tutaj Bolesława Bieruta, a po likwidacji urzędu prezydenta pełnił rolę ośrodka wypoczynkowego dla Urzędu Rady Ministrów. Bywalcem był Władysław Gomułka, jak również Konstanty Rokossowski, który regularnie przyjeżdżał tu na polowania Konstanty Rokossowski.

Premier Józef Cyrankiewicz gościł tutaj dwa razy do roku w okresie Świąt Wielkiej Nocy oraz Bożego Narodzenia. Obiekt odwiedzali także Piotr Jaroszewicz, Edward Ochab, Franciszek Waniołka, Włodzimierz Sokorski oraz Edward Gierek. Rezydencja była również miejscem spotkań dla ludzi kultury i nauki, takich jak Tadeusz Kotarbiński, Szczepan Pieniążek czy Zygmunt Skibniewski, oraz artystów, takich jak Nina Andrycz, Iga Cembrzyńska, Władysław Hańcza oraz Czesław Wołłejko. W tamtych czasach „Zameczek” był niejako „utajniony”, a szczegóły jego obecności na mapach były usuwane.

W 1981 roku obiekt stał się domem wczasowym dla Kopalni Węgla Kamiennego XXX-lecia PRL (obecnie Pniówek), mimo iż wciąż pozostawał w rękach Skarbu Państwa. W latach 90-tych XX wieku był wynajmowany przez Jastrzębską Agencję Turystyczną. W 2002 roku ponownie przeszedł w gestię Kancelarii Prezydenta RP. W latach 2003-2005 był poddawany rozbudowie i renowacji, a po zakończeniu tych prac w 2005 roku, prezydent Aleksander Kwaśniewski otworzył go jako Rezydencję Prezydenta RP – Narodowy Zespół Zabytkowy w Wiśle.

Górny Zamek, oprócz reprezentacyjnych i wypoczynkowych funkcji dla prezydenta RP, jest dostępny dla zwiedzających (grupy do 20 osób, rezerwacja na co najmniej 7 dni wcześniej). Umożliwia to poznanie holu wejściowego, werandy, znanej również jako salon Pronaszki, reprezentacyjnej jadalni, salonu oraz palarni (pokój kominkowy). Na drugim piętrze udostępniono gabinet prezydenta Mościckiego oraz łazienkę, która zachowała część oryginalnego wyposażenia. Większość umeblowania to oryginalne meble według projektu Pronaszki, które zachowały się dzięki przechowywaniu na strychach. Odtworzono także kolorystykę ścian z 1931 roku, bazując na odcieniach wanilii i szarości. W pobliżu zbudowano lądowisko śmigłowcowe.

Obecna struktura obiektu obejmuje:

• Zamek Górny – główną rezydencję Prezydenta RP,
• Zamek Dolny – część konferencyjna oraz pokoje hotelowe,
• Zamek Dolny – Gajówka – restauracja i pokoje hotelowe,
• Kaplicę z 1909 roku, pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej.

Zamek Dolny i Gajówka, poza czasami, gdy przebywa w nich Prezydent RP lub jego goście, pełnią funkcje hotelowe i konferencyjne oraz są dostępne dla ogółu ludzi.

Już w latach 30. XX wieku zamek był zasilany energią elektryczną, posiadał własne ujęcie wody, centralne ogrzewanie oraz dwukomorową oczyszczalnię ścieków. W obiekcie zachowało się wiele oryginalnych elementów, takich jak oświetlenie (żyrandole, kinkiety), meble, stolarka okienna, a nawet działająca armatura w łazience. Specjalny pokój kąpielowy w apartamentach prezydenckich wyposaża duża wanna w centrum podgrzewanej podłogi, z boku umywalki i lustra. W salonie kąpielowym znajduje się obecnie żeliwny piec, który olbrzymią rolę spełniał w ogrzewaniu kościółka, wykonany w 1926 roku w kuźni ustrońskiej na licencji amerykańskiej.

Kompleks otaczają korty tenisowe, które powstały na początku lat 30. XX wieku, z nawierzchnią wykonaną z materiałów takich jak gudron czy asfalt naftowy. Otaczający park skrywa cenne okazałe drzewa, w tym świerki, jodły, jarzębiny oraz sztucznie wprowadzone limby i kosodrzewiny.

Kaplica

W Wiśle znajduje się ciekawy obiekt, który zasługuje na szczególną uwagę, czyli kaplica św. Jadwigi Śląskiej. Ta urokliwa budowla, umiejscowiona na Zadnim Groniu, jest popularnym celem wycieczek dla turystów i mieszkańców, którzy pragną poznać jej bogate historyczne i kulturalne znaczenie.

Jeśli chcesz doczytać więcej na temat tej kaplicy, odwiedź Kaplica św. Jadwigi Śląskiej na Zadnim Groniu w Wiśle-Czarnem.

---

Oceń: Zamek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Wiśle

---