Janka Pilchówna

---

Życiorys

Janina Wysocka, znana później jako Janka Pilchówna, urodziła się w rodzinie, w której uzdolnienia artystyczne były na porządku dziennym. Po zamążpójściu z Janem Pilchem około 1921 roku przyjęła nowe nazwisko, które szybko stało się nieodłącznym elementem jej kariery literackiej. W młodości uczęszczała do średniej szkoły muzycznej w Cieszynie, gdzie z pasją zajmowała się nie tylko nauką, ale również wspierała redagowanie czasopism i książek wydawnictwa „Hejnał”. Właśnie tam zaczęła tworzyć pierwsze ilustracje oraz pisać wiersze i opowiadania.

Twórczość Janki Pilchówny z tego okresu znajdowała swoje miejsce również na łamach „Głosu Młodzieży Ewangelickiej”, miesięcznika redagowanego przez ks. Andrzeja Wantułę w Wiśle w latach 1933–1936. W tym czasie jej talent artystyczny podziwiano nie tylko w jej tekstach, ale także w ilustracjach przygotowywanych dla czasopisma.

Rodzina Janki zamieszkiwała w willi „Sfinks” w Wiśle, która stała się miejscem, gdzie spotykały się różne osoby, w tym ci, którzy szukali pomocy u jej matki, Agni P., znanej jako jasnowidzka i uzdrowicielka. W tamtym okresie życie Janki zmieniło się drastycznie. W listopadzie 1943 roku, z powodu swojej działalności w opozycji wobec niemieckiej okupacji Śląska Cieszyńskiego, Janka została aresztowana przez Gestapo.

Przesłuchania, którym była poddawana, miały miejsce w Cieszynie, a następnie została przewieziona do obozu śledczego w Mysłowicach, a później do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie miała okazję spotkać swoją matkę.

W wierszu pt. „Requiem” pisała:
Wyblakły miałaś pasiak i wypłowiałe oczy
(śmiertelnie uśmiechnięte).
Przez niezrozumień pochyłość
Głaz bólu się przetoczył.
Ból nam też śpiewał Requiem, pierwszą melodię bratnią,
A z dysonansu cierpienia kolczasty drut wyłkał miłość…
Teraz strunami, ech
Biję w serce, jak w bliznę by odczuć Cię na nowo.
O, Matko te Twoje oczy.

Po wojnie, w przypadku wyzwolenia, Janka znalazła się w obozie pracy w Dreźnie, gdzie zetknęła się z trudnościami życia codziennego w czasie pokoju. Po wojnie wróciła do Polski, jednak już 26 września 1948 roku zawarła związek małżeński per procura z Józefem Ćwikłą, agronomem z Brazylii, z którym osiedliła się w Kurytybie. Janka nigdy nie powróciła do Polski, mimo że tęsknota za ojczyzną znalazła odzwierciedlenie w jej dalszej twórczości.

W Brazylii jej literacka działalność nabrała tempa, współpracując z czasopismami wydawanymi przez tamtejszą Polonię, takimi jak „Przegląd Polski” i „Skarpa”.

Janina Pilch-Ćwikła i Mira Sławińska były kluczowymi postaciami redakcyjnymi, pisząc o latach wojennych. Ich prace niosły ze sobą emocje związane z osobistymi przeżyciami, często potwierdzając brutalne traktowanie więźniów w obozach koncentracyjnych.

W 1984 roku zmarł mąż, a siedem lat później, w wyniku nieszczęśliwego wypadku, zginął jej syn, Roman. Oblicze życia Janki Pilchówny zmieniło się, gdy zdiagnozowano u niej chorobę Parkinsona. Zmarła w Kurytybie, gdzie została pochowana na cmentarzu w San Jose Dos Pinhais, pozostawiając po sobie bogaty dorobek literacki oraz silne ślady w polskiej kulturze i historii.

Wybrane publikacje

Opowiadania

• Pierrot (Bajka o szczęściu) – opublikowane w „Hejnał” w 1938 roku,
• Baśń o miłości – wydana w „Hejnał” w 1939 roku,
• Dar – umieszczony w Kalendarzu Ewangelickim na rok zwyczajny w 1949 roku,
• Córki ognia (port. As Filhas do Fogo) – „Planeta”, styczeń 1980,.

Wiersze

• Przez pryzmat łez – publikacja w „Hejnał” w 1936 roku,
• Z wiosennych śnień – także w „Hejnał” w 1936 roku,
• Pieśń księżycowa – pojawiła się w „Hejnał” w 1937 roku,
• O zmierzchu – opublikowana w „Hejnał” w 1938 roku,
• Winogrona – zawarta w „Hejnał” w 1939 roku,
• Kto jesteś rycerzu – ukazała się w „Hejnał” w 1939 roku,
• Prośba – opublikowana w Głosie Młodzieży Ewangelickiej w 1939 roku,
• Nocturn nocy srebrzystej – wydana w Głosie Młodzieży Ewangelickiej w 1939 roku,.

---

Oceń: Janka Pilchówna

---