Rezerwat przyrody Barania Góra (województwo śląskie)

---

Historia

Ochrona lasów w rejonie Baraniej Góry ma swoje początki w drugiej połowie XIX wieku. To wtedy Habsburgowie z Cieszyna, będący właścicielami tutejszych terenów, zaczęli organizować coroczne polowania na głuszce, zapraszając wielu gości. W celu odpowiedniego zarządzania tymi rewirami, sprowadzili leśniczych z Styrii oraz Karyntii, którzy mieli na celu nie tylko zarządzanie lasami, ale również zapewnienie spokoju dla tych ptaków.

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1922 roku, zaczęło funkcjonować autonomiczne województwo śląskie. W tym czasie naukowcy związani z regionem zaczęli dostrzegać unikalne walory przyrodnicze Baraniej Góry. Jako pierwszy uwagę na to zwróciłKazimierz Simm, profesor zoologii w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie oraz przewodniczący Komisji Ochrony Przyrody w cieszyńskim Oddziale PTT „Beskid Śląski”, który już w 1923 roku publikował na ten temat artykuły w „Dzienniku Cieszyńskim”.

Simm poświęcił szczególną uwagę ochronie przyrody Baraniej Góry w swoim artykule zatytułowanym „Barania Góra (projekt rezerwatu)”, opublikowanym w 2. Roczniku Śląskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika w 1929 roku. Warto również wspomnieć o Andrzeju Czudku, który kierował referatem ochrony przyrody w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach od 1929 roku. Jego praca, zatytułowana „Osobliwości i zabytki przyrody województwa śląskiego”, również została wydana w 1929 roku przez Państwową Radę Ochrony Przyrody.

W tej samej epoce konkretny projekt rezerwatu opracował Marian Koczwara, pracownik Muzeum Śląskiego w Katowicach, którego rozprawa pt. „Barania Góra jako rezerwat przyrodniczy” ukazała się w 1931 roku. Dzięki wysiłkom tych osób, jeszcze przed wydaniem polskiej „Ustawy z dnia 10 marca 1934 roku o ochronie przyrody”, Naczelna Dyrekcja Lasów Państwowych utworzyła na Baraniej Górze częściowy rezerwat o powierzchni 388 ha. Obecnie istniejący rezerwat funkcjonuje w bardzo podobnych granicach.

Położenie

Rezerwat przyrody ma swoje znakomite położenie na terenie miasta Wisła, które znajduje się w województwie śląskim. Obszar ten ciągnie się szerokim pasem po zachodniej stronie głównego grzbietu Beskidu Śląskiego, aż do samej góry Baraniej Góry (1220 m n.p.m.). Ta wyjątkowa przestrzeń obejmuje oddziały leśne zarządzane przez Nadleśnictwo Wisła.

Rezerwat jest zlokalizowany w mezoregionie Beskidu Śląskiego, rozciągając się na zachodnich stokach masywu Baraniej Góry, w górnym przedziale wysokości od 840 do 1220 m n.p.m. Cały obszar wpisuje się w dorzecze rzeki Wisły, koncentrując się szczególnie na źródłach dwóch głównych cieków wodnych – Czarnej i Białej Wisełki, które są znane jako „królowa polskich rzek”.

Co więcej, rezerwat przyrody leży w granicach Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego, co czyni go istotnym elementem lokalnej ekologii i ochrony przyrody.

Klimat

Rezerwat przyrody Barania Góra charakteryzuje się klimatem górskim, który mimo że jest górski, to jednak jest stosunkowo bardziej łagodny w porównaniu do innych regionów Beskidów położonych dalszym wschodzie. Obszar tego rezerwatu znajduje się na styku wpływów oceanicznych oraz kontynentalnych, co powoduje, że przez około 2/3 roku cyrkulacja polarno-morska dominuje nad kontynentalną.

Teren rezerwatu należy do najbardziej deszczowych regionów w Polsce. Roczne opady wynoszą tu od 1100 do 1700 mm, podczas gdy w nizinnych rejonach kraju zaledwie od 500 do 600 mm. Co więcej, znacząca część tych opadów występuje w formie śniegu.

W rezerwacie występują również częste wiatry fenowe, które są popularnie określane jako „halne”. Mogą one wyrządzać dotkliwe szkody w drzewostanach. W partiach szczytowych grubość pokrywy śniegowej często osiąga ponad 2 metry, a czas jej zalegania może trwać do 140 dni. Co więcej, okres wegetacyjny w niższych partiach trwa około 200 dni, natomiast w wyższych partiach skracza się do mniej niż 150 dni.

Geologia

Obszar geologiczny rezerwatu przyrody w rejonie Baraniej Góry to niezwykle interesujący temat. Główne podłoże geologiczne w tej części Beskidów składa się z formacji skalnych, które powstały w okresie późnej kredy oraz wczesnym trzeciorzędzie.

Wśród tych skał dominują osadowe materiały mechaniczne, charakteryzujące się wspólną nazwą fliszu karpackiego. Na terenie rezerwatu można zaobserwować gruboławicowe i żelaziste piaskowce, które są przerywane warstwami łupków oraz mułowców o różnej grubości. Te formacje geologiczne są klasyfikowane do tzw. warstw istebniańskich.

Na podłożu geologicznym rezerwatu wykształciły się różne typy gleb, z których aż około 60% powierzchni zajmują gleby brunatne, a około 35% stanowią gleby bielicowe. Gleby te, głównie szkieletowe i gruboziarniste, znajdują się w początkowej fazie swojego rozwoju.

Flora

Obszar rezerwatu przyrody Barania Góra w przeważającej mierze wypełniają różnorodne zbiorowiska leśne. Wiek drzewa znajdującego się w tym terenie waha się pomiędzy 70 a 200 lat, a znaczne fragmenty lasu zachowały swoje pierwotne cechy ekologiczne. W najwyżej położonych partiach można spotkać acydofilną zachodniokarpacką świerczynę górnoreglową, która zróżnicowana jest na dwa zasadnicze podzespoły.

W obszarze grzbietowym oraz na słabo nachylonych stokach występuje podzespół trzcinnikowy Plagiothecio-Piceetum tatricum calamagrostietosum villosae. W tej strefie warstwa drzew charakteryzuje się stosunkowo niewielkim zwarciem, które wynosi od 50 do 70%. Dominującym gatunkiem w tej warstwie jest tutaj świerk. Dodatkowo, w warstwie krzewów, obok podrostu świerka, można spotkać sporadycznie jarząb pospolity (jarzębina). W runie tej okolicy zdecydowanie dominują takie rośliny, jak trzcinnik owłosiony oraz borówka czarna. Z kolei w warstwie mszystej licznie występują płaszczeniec fałdowany oraz torfowce.

Na stromych, skalistych i wilgotnych stokach zaobserwować można podzespół paprociowy Plagiothecio-Piceetum tatricum athyrietosum alpestris. W tym przypadku, zwarcie warstwy drzew spada aż do 30%, a w runie dominują paprocie, w tym wietlica alpejska oraz nerecznica górska. Warstwa mszysta jest tutaj nieco słabiej rozwinięta i obejmuje mchy, takie jak płaszczeniec fałdowany oraz merzyk.

W latach trzydziestych ubiegłego wieku na szczycie wzgórza podjęto próbę introdukcji dwóch gatunków: kosodrzewiny (Pinus mugo Turra) i limby (Pinus cembra L.). Ponadto, trudne warunki konkurencji z dominującym świerkiem przetrwała jedynie limba, a na grzbiecie, w pobliżu szczytu, zachowały się jedynie dwa okazy tego drzewa.

W rezerwacie znajduje się również rzadki w skali całego kraju gatunek – tocja karpacka. Na niżej położonych terenach można zaobserwować dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum montanum, w którym, obok okazałych świerków, pojawia się także jodła i buk. W warstwie runa tej strefy powszechnie rosną: szczawik zajęczy, borówka czarna, śmiałek pogięty, jeżyna gruczołowata oraz paprocie, takie jak wietlica samicza i nerecznica szerokolistna.

---

Oceń: Rezerwat przyrody Barania Góra (województwo śląskie)

---